قولنامه و نکات حقوقی آن

حتما برای شما نیز پیش‌آمده است که قصد خرید یا فروش مالی نظیر اتومبیل و یا منزل را داشته‌اید، ولی مقدمات لازم برای انجام معامله وجود نداشته است. مثلا خریدار نمی‌تواند مبلغ را یک‌جا بپردازد و یا فروشنده نمی‌تواند مال را تحویل خریدار دهد. اما هر دو بر سر فروش مال توافق شفاهی دارند. در این مواقع، طرفین توافقات خود را روی کاغذی به نام قولنامه می‌نویسند. وقتی قولنامه نوشته می‌شود یعنی بین خریدار و فروشنده یک سری قول و قرارهایی رد و بدل شده و فروشنده نباید مال را به دیگری بفروشد، خریدار هم باید تا مهلت تعیین شده پول را بپردازد.

قولنامه یک کاغذ است که به دست افراد عادی تنظیم شده و ماموران دولت در آن دخالتی نداشته‌اند. به عبارت دیگر گمان نکنید قولنامه، سند خانه شماست و بخواهید با قولنامه کار را تمام کنید. تا وقتی به دفتر اسناد رسمی مراجعه نکنید و سند دریافت نکنید مالک تام‌الاختیار خانه‌ای که خریده‌اید نیستید!

مبلغ وجه التزام در قولنامه

مفاد قولنامه‌ اغلب به این صورت پیش‌بینی می‌شود که دو نفر در مقابل هم تعهد می‌کنند در تاریخ غالباً معینی در دفترخانه حاضر شده و معامله‌ای را بر اساس شرایط قولنامه انجام دهند. در صورتی که هر یک از آنها در موعد مقرر از حضور در دفترخانه و انجام معامله خودداری کنند، بایستی مبلغی به عنوان وجه التزام به طرف دیگر پرداخت کند.

در واقع وجه التزام، خسارت عدم انجام تعهد انتقال رسمی ملک یا مورد معامله است که در قولنامه به یکی از روش‌های ذیل می‌تواند مطرح گردد:

• ۱) در قولنامه ذکر شود که در صورتی که فروشنده یا خریدار از اجرای مفاد تعهد خویش امتناع نماید، فلان مبلغ را باید به طرف مقابل بپردازد. در این صورت اگر فروشنده به تعهد خود (انتقال مال) عمل نکند، خریدار می تواند با احراز عدم اجرای تعهد، وجه التزام تعیین شده را مطالبه کند.
• ۲) بصورت جامع تر طرفین توافق می‌کنند که در تاریخی در دفترخانه حضور یابند و سند رسمی تنظیم کنند و در صورت عدم حضور هریک در دفترخانه، طرف دیگر مکلف است مبلغی به طرف دیگر بپردازد و تعهد خویش را نیز انجام دهد. در این حالت با احراز عدم حضور، متعهد باید وجه التزام را بپردازد و تعهد را نیز انجام دهد.

البته نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که کسی که وجه التزام را مطالبه می‌کند، باید خود تعهداتش را به طور کامل ایفا کرده باشد. به عنوان مثال خریدار باید در دفترخانه حاضر شود و قیمت معامله را نیز به رؤیت دفتردار برساند و اجرا نکردن تعهد طرف دیگر احراز شود.

نکته‌ای که ذکر آن لازم است این که در برخی معاملات قولنامه (بیع نامه) خود تمام کننده معامله است و به جز قولنامه هیچ سند دیگری برای قطعی شدن معامله لازم نیست. به طور مثال در صورتی که شما اقدام به خرید یک دستگاه صنعتی می‌نمایید با نگارش یک متن ساده مبنی بر خرید و فروش دستگاه، معامله پایان می‌پذیرد. اما در برخی دیگر از معاملات علاوه بر قولنامه نیاز به تشریفات دیگری از جمله حضور در دفترخانه اسناد رسمی یا سایر ادارات دولتی از جمله راهنمایی و رانندگی، اداره مالیات و غیره نیز می‌باشد. البته در این موارد نیز تعهد خریدار و فروشنده مبنی بر انجام معامله بر جای خود باقی است و در صورتی که هر یک از آن‌ها به تعهدات خود عمل ننمایند می‌توان الزام آن‌ها را از دادگاه خواست.

بنابراین قولنامه تعهدات حقوقی در بر دارد و در هنگام تنظیم آن با اهل خبره یا یک حقوقدان و وکیل مشورت کنید و متن قولنامه را با دقت و بدون عجله مطالعه نمایید و سپس آن را امضا کنید. در غیر این صورت در بسیاری از اوقات با راه پر پیچ و خم دادگاه روبه رو خواهید شد.