در مقالات قبلی ما به موضوع شروط ضمن عقد اشاره کردیم و یکی از این شروط که نصف شدن اموال ( تنصیف اموال ) نام داشت را بررسی نمودیم. در این مقاله می‌خواهیم به وکالت در طلاق در شرط ضمن عقد ازدواج و حق طلاق زنان بپردازیم. بنابراین در ابتدا به شروط ضمن عقدی که امروزه به طور پیش‌فرض در عقدنامه‌ها می‌آید اشاره می‌کنیم و سپس پیشنهادهایی را جهت تغییر آن‌ها ارائه می‌کنیم.
همان‌طور که احتمالا می‌دانید به عنوان یک اصل کلی و قانونی، طلاق حقی است در اختیار مرد. اما مرد می‌تواند همچون سایر حقوق، وکالت در اجرای این حق طلاق را به دیگری بدهد. در عقدنامه‌ها در واقع زن، وکیل مرد می‌شود که هرگاه که شروط ضمن عقد حاصل شد به وکالت از مرد، خود را طلاق دهد. بنابراین با حصول هر یک از شرایط زیر، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و با اثبات شروط زیر طلاق بگیرد؛ حتی اگر مرد حاضر به طلاق نباشد. لازم به ذکر است بار اثبات تمامی موارد زیر در دادگاه بر عهده‌ی زن است و او باید در دادگاه ثابت نماید که هر یک از این شروط محقق شده است تا بتواند از وکالت در طلاق و حق طلاق خود استفاده نماید.
- ۱- استنکاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت شش ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تأدیه‌ی نفقه و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه‌ی زن را به مدت شش ماه وفا نکند و اجبار شوهر هم ممکن نباشد.
بنابراین اگر مردی نفقه‌ی همسر خود را به مدت شش ماه ندهد و در این خصوص رای دادگاه نیز صادر شود و نفقه از اموال او نیز قابل اخذ نباشد، زن می‌تواند از وکالت در طلاق خود استفاده نماید. - ۲- سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به‌حدی که ادامه‌ی زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل کند.
- ۳- ابتلای زوج به امراض صعب‌العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره‌آمیز باشد.
- ۴- جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعاً ممکن نباشد.
در قانون، جنون مرد موجب فسخ نکاح از طرف زن است. اما در مواردی که جنون شرایط قانونی را ندارد زن می‌تواند با استفاده از این بند اقدام به طلاق خود نماید. - ۵- عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد.
همان‌طور که مرد می‌تواند اشتغال زن در شغلی را منافی مصالح خانوادگی بداند و از ادامه‌ی اشتغال زن خود جلوگیری نماید؛ با وجود این شرط زن نیز می‌تواند اشتغال شوهر در شغلی را منافی با مصالح خانوادگی یا حیثیت خود بداند و تقاضای استفاده از وکالت در طلاق خود را نماید. - ۶- محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعاً منتهی به پنج سال بازداشت یا بیشتر شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.
- ۷- ابتلای زوج به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خللی وارد آورد و ادامه‌ی زندگی برای زوجه دشوار باشد.
اعتیادی که به اساس خانوادگی ضرر بزند، مانند اعتیادی که منجر به بیکاری مرد، فروش اثاثیه‌ی منزل و وارد کردن ضرر به سلامت جسمی و روحی زن و فرزند شود. - ۸- زوج، زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند. تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است و یا اینکه زوج شش ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت کند.
در ارتباط با این بند باید اشاره کنیم که در صورتی که مرد شش ماه متوالی بدون عذر موجه غیبت کند، زن وکالت در طلاق دارد و این امر ارتباطی با پرداخت نفقه ندارد. بنابراین اگر نفقه زن در این مدت شش ماه نیز تامین شده باشد، باز هم زن می‌تواند از وکالت در طلاق خود استفاده نماید. - ۹- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب به جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب به جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زن باشد. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است، با توجه به وضع و موقعیت زن و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.
بنابراین و با توجه به این بند اگر مردی محکوم به تحمل مجازات شود – ولو این مجازات ۱۰ ضربه‌ی شلاق باشد- زن می‌تواند با طرح دعوا و اثبات اینکه جرم انجام شده توسط مرد مغایر حیثیت خانوادگی است از وکالت در طلاق خود استفاده نماید. - ۱۰- در صورتی که پس از گذشت پنج سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن و یا عوارض جسمی دیگر، صاحب فرزند نشود.
- ۱۱- در صورتی که زوج مفقودالاثر شود و ظرف شش ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.
گرچه مفقودالاثر شدن امروزه نیز می تواند اتفاق بیفتد اما این شرط بیشتر در زمان جنگ قابلیت اجرا دارد. - ۱۲- زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت نکند.
پیشنهاداتی برای وکالت در طلاق و حق طلاق زن
۱- مرد می تواند قبل از ازدواج با حذف تمامی این شروط حق طلاق را به طور مطلق در اختیار خود بگیرد و چنین حقی را به همسر خود اعطا ننماید.
۲- زن نیز می تواند با ذکر عبارت: “زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می‌دهد تا زوجه در هر زمان و تحت هر شرایطی از جانب زوج اقدام به مطلقه نمودن خود از قید زوجیت به طلاق خلع کند. و همچنین زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر داد تا در صورت بذل از طرف او قبول بذل نماید.” وکالت در طلاق را به طور مطلق اخذ نماید. در این صورت دیگر نیاز به اثبات هر یک از شروط دوازده گانه بالا در دادگاه نیست و زن می تواند به دادگاه مراجعه نموده و بدون هیچ دلیلی از وکالت در طلاق خود استفاده نماید.
البته لازم به ذکر است، ذکر این شرط نمی تواند مانع درخواست طلاق از طرف مرد باشد. به این معنا که با وجود ذکر شرط بالا نیز مرد هرگاه بخواهد می تواند همسر خود را طلاق دهد و حق طلاق برایش محفوظ خواهد بود.
۳- در بندهای بالا ابتدا به حق مرد برای حذف همه شروط و سپس به حق زن برای استفاده از وکالت در طلاق به طور مطلق اشاره کردیم. راه حل بینابینی نیز، تعدیل برخی از شروط بالا برای آسانتر شدن استفاده برای زن است. به طور مثال زن می تواند قید نماید هرگونه محکومیت شوهر به هر مجازاتی موجب می‌شود زن بتواند از همسر خود طلاق بگیرد؛ بدون اینکه نیاز به اثبات این امر باشد که مجازات مذکور مخالف شئون خانوادگی و حیثیت زن باشد یا نه. یا اینکه زن می تواند به طور مطلق قید نماید عدم پرداخت نفقه توسط مرد موجب استفاده زن از وکالت در طلاق است.