مهریه و نکات حقوقی ضروری آن

در این مقاله می‌خواهیم چگونگی طرح دعوای مهریه و برخی از احکام حقوقی آن‌را به زبان ساده برای شما بازگو کنیم تا ضمن آشنا شدن با این موضوع حقوقی بتوانید پاسخ برخی از سوالات خود را دریافت نمایید.

چگونگی طرح دعوای مهریه

برای درخواست مهریه دو راه وجود دارد:

• ۱- دادگاه‌های خانواده:

  برای درخواست مِهریه باید به دادگاه محل اقامت خود دادخواست بدهید که جهت اطلاع از نحوه ارائه دادخواست می‌توانید مقالات ما با عنوان چگونگی طرح دعوای حقوقی و ارائه دادخواست را مطالعه نمایید. مدارک لازم نیز رونوشت عقدنامه و کپی شناسنامه‌تان می‌باشد. اگر اموالی از همسرتان می‌شناسید می‌توانید برای مهریه آن اموال را توقیف نمایید و برای این منظور می‌توانید از دستور موقت یا تامین خواسته استفاده کنید تا بلافاصله بعد از ارائه دادخواست اموال توقیف شود. برای ارائه دادخواست باید هزینه‌ای معادل ۳٫۵ درصد مهریه درخواستی را پرداخت نمایید. درصورتی‌که امکان پرداخت این مبلغ را ندارید، باید درخواست معافیت پرداخت هزینه دادرسی مطابق ماده ۵ قانون حمایت خانواده را ارائه نمایید. ویژگی طرح دعوا در دادگاه‌های خانواده امکان دریافت حکم جلب، در صورت عدم پرداخت مِهریه یا پیش پرداخت آن (در صورت صدور حکم اعسار) می‌باشد.

• ۲- ادارات اجرای ثبت:

  این راه‌حل زمانی قابلیت اجرایی دارد که شما اموالی از شوهرتان معرفی نمایید تا آن اموال بلافاصله در ثبت توقیف شود. هزینه اجرایی در ثبت معادل ۵ درصد است که از اموال همسرتان اخذ می‌گردد. برای اجرای این روش باید به دفترخانه‌ای که ازدواج در آن ثبت شده مراجعه کنید و با پر کردن فرم لازم ادامه مراحل را پیگیری نمایید. عیب این روش این است که قابلیت صدور حکم جلب ندارد و اگر شوهر اموالی نداشته باشد عملا اقدام بیهوده‌ای است. اما سرعت انجام کار و احیانا هزینه پایین‌تر از ویژگی‌های این روش است.

برخی نکات حقوقی مهریه

اما در این قسمت به برخی از نکات مهم در خصوص مهریه می‌پردازیم:

• در عقد موقت اگر مهریه ذکر نشود آن عقد باطل است درحالی‌که در عقد دائم می‌توان آن را ذکر ننمود.
• درصورتی‌که در عقد دائم مهریه ذکر نشود به این معنا نیست که زن هیچ مهری ندارد. در این صورت یا باید بعد از عقد، مهریه با توافق تعیین گردد یا درصورتی‌که هیچ توافقی نشود و بین زن و شوهر نزدیکی صورت گیرد زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. یعنی اینکه مهریه‌ی او با توجه به عرف زندگی او و اطرافیانش تعیین می‌شود.
• زن به‌محض انعقاد عقد مالک مهریه است. بنابراین می‌تواند کل آن را از مرد طلب نماید. درصورتی‌که مرد آن را پرداخت ننماید زن می‌تواند از ایفای وظایف زناشویی خودداری نماید. البته اگر زن به‌دلخواه خود، به ایفای این وظایف بپردازد، بدون اینکه مهریه را دریافت نماید دیگر نمی‌تواند به دلیل عدم دریافت مهر از تمکین به مرد خودداری کند. البته همچنان می‌تواند آن را از مرد طلب نماید.
• مهریه حق زن است و همچون سایر حقوق مالی به ارث می‌رسد. بنابراین درصورتی‌که زنی در هنگام زوجیت مردی فوت نماید، وراث او می‌توانند آن را از مرد طلب نمایند.
• مهریه بعد از فوت شوهر نیز قابل دریافت است و قبل از تقسیم ارث، ابتدا باید آن را به زن پرداخت کرد و سپس ارث تقسیم گردد. حتی اگر تمام دارایی متوفی فقط موجب پرداخت مهر گردد و هیچ مالی برای تقسیم بین وراث باقی نماند.
• درصورتی‌که مهریه‌ای که در ضمن عقد ذکر شده نامعلوم و مجهول باشد یا دارای ارزش عرفی و مالیت نباشد (مثل مهر قرار دادن مواد مخدر یا مشروبات الکلی) مهریه‌ی مذکور باطل بوده و زن مستحق مهرالمثل است. یعنی اینکه مهریه‌ی او با توجه به عرف زندگی او و اطرافیانش تعیین می‌شود.
• درصورتی‌که مهریه‌ی زن مالی باشد که متعلق به دیگری است، مثلاً مرد خانه‌ای را که به نام دیگری است مهریه‌ی زن قرار دهد زن مستحق مثل آن مال یا قیمت آن است.
• همان‌طور که گفته شد زن به‌محض عقد می‌تواند کلیه‌ی مهریه را از مرد دریافت نماید. اما درصورتی‌که زن و مرد بخواهند از یکدیگر طلاق بگیرند و بین آن‌ها نزدیکی رخ نداده باشد و مرد کل آن را به زن پرداخته باشد، زن برای طلاق باید نیمی از آن را به مرد بازپس‌گرداند. درصورتی‌که طلاق بعد از نزدیکی باشد، زن مالک کل مهریه است.
• طبق قوانین جدید تقریباً می‌توان گفت که زندانی شدن به دلیل مهریه اتفاق نادری است؛ چراکه مرد می‌تواند با دادن دادخواست اعسار، ادعا نماید که مالی ندارد و درصورتی‌که دادگاه این ادعا را بپذیرد، او را محکوم‌ به زندان نمی‌نماید و فقط می‌تواند آن را با توجه به وضعیت مالی مرد تقسیط نماید. همچنین برای مهریه‌های بالای ۱۱۰ سکه نیز به‌هیچ‌عنوان حکم حبس صادر نمی‌شود. اما می‌توان درصورتی‌که مرد دارای مالی باشد مال او را توقیف نمود؛ اگرچه بالای ۱۱۰ سکه باشد.
• درصورتی‌که مهریه عندالمطالبه باشد و مرد ادعای عدم توانایی پرداخت یکجای آن را داشته باشد، باید بعد از صدور حکم مهریه و یا در خلال رسیدگی، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را ارائه نماید که در این صورت زن نیز می‌تواند درخواست استعلام از مراجع قانونی جهت اثبات توانایی مرد در پرداخت را داشته باشد.
• مهریه می‌تواند عندالاستطاعه باشد. دراین‌صورت فقط زمانی که مرد از لحاظ مالی توانایی پرداخت را دارد، زن می‌تواند آن را مطالبه کند. لازم به ذکر است در این حالت نیز اگر مرد اموالی داشته باشد این اموال توسط زن قابل توقیف می‌باشد.
• مهریه می‌تواند حال نباشد؛ به این معنا که مرد و زن برای پرداخت آن تاریخ خاصی را تعیین کنند. مثلاً پرداخت آن را به گذشتن پنج سال از زندگی مشترک موکول کنند. یا می‌توانند از ابتدا پرداخت آن را به‌صورت اقساط تعیین کنند. مثلاً مرد ملزم باشد ماهانه مبلغ معینی را به‌عنوان مهریه به زن پرداخت کند. البته در این حالت باید کل آن تعیین شده و اقساط ماهانه آن نیز مشخص گردد.
• مهریه جزو طلب‌های مقدم است؛ به این معنا که اگر مرد به چند نفر بدهی داشته باشد و اموال وی تکاپوی طلب‌ها را ننماید، مهریه همسر او باید ابتدا پرداخت شود.

این‌ها مهم‌ترین نکاتی است که همگان باید بدانند و قبل از انعقاد عقد ازدواج، در خصوص شرایط آن با یکدیگر توافق نمایند تا در آینده دچار مشکلات حقوقی و قضایی نشوند. مشورت با یک وکیل در تمامی عقود به‌ویژه عقد ازدواج می‌تواند آسیب‌های آتی را کاهش دهد.