مرجع قضایی رسیدگی به دعوای حقوقی و شکایت کیفری

در مقالات قبل به تعریف دعوای حقوقی و شکایت کیفری پرداختیم و در ارتباط با تفاوت آثار و نتایج آن‌ها صحبت کردیم. حال در این بخش می‌خواهیم به مرجع قضایی رسیدگی‌کننده به این دو نوع دعوا بپردازیم.

مرجع قضایی رسیدگی کننده به دعوای حقوقی

در طرح دعوای حقوقی دو موضوع اهمیت بیشتری دارد: ۱- صلاحیت ذاتی ۲- صلاحیت محلی
در خصوص صلاحیت ذاتی باید عنوان نمود که در دعاوی حقوقی دادگاه‌های عمومی حقوقی صلاحیت اصلی و عمومی را دارند. به این معنا که اصولا هر دعوای حقوقی باید در این دادگاه‌ها مطرح شود مگر اینکه قانون در مواردی استثنائاتی ایجاد کرده باشد. به‌طور مثال در قانون حمایت خانواده لیست دعاوی که باید در دادگاه خانواده طرح دعوا شود ذکر گردیده است. بنابراین این دعاوی از صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی خارج بوده و در صلاحیت دادگاه خانواده قرار می‌گیرد و یا برخی از دعاوی ثبتی در صلاحیت مراجع خاص ثبتی قرار گرفته است و این مرجع قضایی را باید مرجع رسیدگی‌کننده به دعوا شناخت.
در خصوص صلاحیت محلی مطلب بسیار است؛ اما به‌عنوان یک اصل کلی باید عنوان نمود دعوای حقوقی باید در دادگاهی اقامه شود که خوانده در حوزه قضایی آن اقامت دارد. بنابراین شما که ساکن تهران هستید درصورتی‌که می‌خواهید طلبی را از شخصی دریافت نمایید که ساکن یزد می‌باشد باید در دادگاه یزد طرح دعوا نمایید. البته باید عنوان نمود در دعاوی بازرگانی و دعاوی راجع به اموال منقول که از عقود و قراردادها ناشی شده باشد، خواهان می‌تواند به دادگاهی رجوع کند که عقد یا قرارداد در حوزه آن واقع شده است یا تعهد می‌بایست در آنجا انجام شود . بنابراین اگر قراردادی بین شما و دیگری در تهران منعقد شده است و قرار بر این بوده که مورد معامله در شهر اصفهان تحویل گردد و خوانده دعوی هم در مشهد ساکن است شما به‌عنوان خواهان می‌توانید هر یک از این شهرها را برای طرح دعوا انتخاب نمایید.
البته اصل بالا در ارتباط با دعاوی منقول است؛ یعنی دعاوی که مرتبط با ملک و مال غیرمنقول نیست. در مورد مال غیرمنقول اعم از دعوای مالکیت یا مزاحمت یا تصرف عدوانی و سایر حقوق راجع به مال غیرمنقول دعوا باید در دادگاهی مطرح شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است گرچه خواهان و خوانده هیچ‌یک در آن حوزه مقیم نباشند. بنابراین درصورتی‌که شما ساکن تهران هستید و ملکی را که در کلاردشت وجود دارد معامله نمایید، درصورتی‌که نیاز به طرح دعوا وجود داشته باشد باید به دادگاه کلاردشت مراجعه کنید؛ صرف‌نظر از اینکه طرف مقابل در چه استانی ساکن است. همچنین لازم به ذکر است در شهرهای بزرگی همچون تهران محله‌ها و مناطق مختلف تحت صلاحیت دادگاه‌ها و دادسراهای مختلفی قرار می‌گیرند که باید برای طرح دعوا به آن‌ها توجه کرد.
همچنین باید اضافه نمود هرگاه یک ادعا راجع به خواندگان متعدد باشد که در حوزه‌های قضائی مختلف اقامت دارند یا راجع به اموال غیرمنقول متعددی باشد که در حوزه‌های قضائی مختلف واقع شده‌اند ، خواهان می‌تواند به هر یک از دادگاه‌های حوزه‌های یادشده مراجعه نماید .
در رابطه با صلاحیت محلی به همین مقدار بسنده می‌کنیم ولی باید اشاره کنیم که قواعد صلاحیت محلی به همین‌جا ختم نمی‌شود و موارد دیگری از جمله در خصوص شرکت‌ها، افراد فوت‌شده و… نیز وجود دارد که جزو مباحث تخصصی محسوب می‌شود و در این مقال فرصت پرداختن به آن‌ها نیست.

مرجع قضایی رسیدگی‌کننده به شکایت کیفری

مرجع قضایی رسیدگی‌کننده به شکایت کیفری اصولا دادسراهای عمومی و انقلاب هستند. اما کلانتری‌ها نیز این شکایات را باید بپذیرند و در اسرع وقت آن را به دادسرای محل جهت اخذ دستور ارسال نمایند. بنابراین مرجع صالح در شکایات کیفری علی الاغلب دادسراهای عمومی و انقلاب هستند.
اما در خصوص اینکه کدام‌یک از دادسراهای عمومی و انقلاب در سطح کشور باید شکایت شما را قبول کنند همان موضوع صلاحیت محلی است. در شکایات کیفری قاعده کلی این است که متهم در دادگاهی محاکمه می‌شود که جرم در حوزه آن واقع شده باشد.بنابراین در شکایات کیفری محل اقامت شاکی و متهم تاثیری در صلاحیت دادگاه ندارد و اگر هر دو ساکن تهران باشند اما در تبریز زدوخوردی بین این دو رخ داده باشد دادگاه‌ها و دادسراهای تبریز صلاحیت رسیدگی خواهند داشت. اما موضوع صلاحیت محلی در شکایات کیفری نیز موضوع پیچیده‌ای است. به‌طور مثال درصورتی‌که فرد چند جرم انجام داده باشد در دادگاه و دادسرایی باید از او شکایت کرد که مهم‌ترین جرم در حوزه آن واقع شده باشد.
به‌عنوان نکته نهایی باید عنوان کنیم در شکایات کیفری در برخی از موارد صلاحیت دادگاه بر اساس شخصیت متهم تعیین می‌شود. به‌طور مثال جرایمی که توسط اطفال و نوجوانان انجام شود در صلاحیت دادگاهی خاص به همین نام است. و یا در خصوص برخی از شخصیت‌های سیاسی نیز مرجع قضایی رسیدگی‌کننده به آن‌ها دادگاهی خاص می‌باشد. رسیدگی به شکایت از افراد نظامی و روحانیون نیز در صلاحیت دادسراها و دادگاه‌های نظامی و ویژه روحانیت می‌باشد.
ما در مقالاتی نیز به چگونگی طرح یک دعوای حقوقی یا شکایت کیفری پرداخته‌ایم که در صورت تمایل می‌توانید به این مقالات مراجعه نمایید.